Kasteel Ampsen

Als u vanuit het centrum van Lochem in de richting Goor rijdt en na de brug over de Berkel direct linksaf slaat, ziet u aan de overzijde van het Twentekanaal, even verderop aan de linkerzijde, het landgoed met het huis Ampsen liggen.

Olden Ampsen

Hoewel er al in de twaalfde eeuw personen voorkomen met een naam die op Ampsen lijkt, begint de echte geschiedenis van het kasteel Ampsen toch pas in de veertiende eeuw. Dan wordt Wolter van Ampsen beleend met het goed Ampsen. Hij droeg het goed op aan de graaf van Gelre en ontving het terug als leen. Het ging hier om het kasteel Alde-ampsen (dit is Ouden Ampsen), dat intussen al lang verdwenen is. Dit verdwenen kasteel lag enige honderden meters ten oosten van het huidige kasteel, dicht bij de huidige boerderij Olden Ampsen.

Havezate

Het huidige kasteel heette vroeger wel Nijen (= Nieuwen) Ampsen. Het werd zo genoemd toen een erfdochter van Van Ampsen, Mija, in 1430 trouwde met Derck van Keppel. Een kleindochter van dit echtpaar trad in het huwelijk met Joost van Nagell, waardoor dit geslacht de nieuwe eigenaar van het landgoed Ampsen werd.
De familie Van Nagell bleef eeuwenlang, gedurende dertien generaties in het bezit van Ampsen. In 1555 blijkt dat Nieuwen Ampsen als havezate beschreven te zijn. Daarmee kon de heer van Ampsen verscheidene rechten uitoefenen, die verbonden zijn aan het recht van havezate.

Brand en nieuwbouw

In de eerste helft van de zeventiende eeuw brandde Ampsen af. Uit een tekening van de kaartenmaker Nicolaes van Geelkercken uit 1643 valt op te maken dat het oude huis bestond uit twee naast elkaar liggende vleugels, elk gedekt met een zadeldak; tegen de beide eindgevels stond een toren. Gerrit Jan van Nagell gaf kort na de brand opdracht om een nieuw huis te bouwen. Dat nieuwe huis bestond uit twee vleugels, die haaks op elkaar stonden, met een traptorentje in de hoek. Voor het vernieuwde Ampsen werden twee bouwhuizen opgetrokken. Op de tekening van Jan de Beijer uit 1743 is dit goed te zien.

Verbouwingen

In 1754 werd Ampsen grondig verbouwd. Aan de rechterkant werd een vleugel bijgebouwd. Het trappenhuis kwam in het midden, waardoor de traptoren kon vervallen. Dit middendeel van de voorgevel werd in zandsteen verfraaid. In het midden van het gewelfde fronton werd een uurwerk aangebracht. Zo kreeg de voorgevel het aanzien, zoals die er tegenwoordig ook uit ziet. Ook inwendig werd er het nodige verbouwd en vernieuwd.
In het plafond van de grote kamer in de linkervleugel vinden we het alliantiewapen van het echtpaar Van Nagel-Schimmelpenninck van der Oye, die ook het een en ander aan het huis hebben verbeterd.
Ook in het midden van de negentiende eeuw vonden er verbouwingen plaats. In deze jaren werd ook het achtkantige torentje met spits aan de westzijde van Ampsen opgetrokken.

Bewoners

De laatste eigenaar uit het geslacht Van Nagell was Assueer Jacob (1853-1928). Bij zijn overlijden ging het landgoed over aan zijn oudste dochter Gerardina Cornelia (1878-1946). Zij trouwde met Frederik Alexander graaf van Lynden van Sandenburg, waardoor er na eeuwen een nieuwe familie op Ampsen verschijnt.
Tijdens en kort na de oorlog werd het kasteel gebruikt door de Duitsers en na de bevrijding door de Engelsen, die hier bewakingsbeambten hadden ondergebracht. Maar vanaf 1947 kon de familie weer beschikken over Ampsen. Maria Jacqueline gravin van Lynden tot Sandenburg erfde na het overlijden van haar vader het landgoed Ampsen. Zij ging op het kasteel wonen samen met haar tante, die het vruchtgebruik van het huis genoot. Deze tante overleed in 1980 en dat was voor haar nicht aanleiding om een bungalow op het landgoed te betrekken.

Schulte & Partners

Het kasteel werd voor een deel verhuurd aan een antiquair. Het andere deel werd betrokken door jonkheer en mevrouw Van Weede-van den Wall Bake, die wat later door vererving eigenaar van Ampsen werden. Vanaf die tijd werd in het kasteel een tijd lang kantoor gehouden door het reclame-adviesbureau Schulte & Partners, waarvan de hoofdzetel in Rijssen (Ov.) staat.
In juni 1982 werd het kasteel eenmalig opengesteld voor publiek. Hier werd druk gebruik van gemaakt. Velen maakten gelegenheid om foto's te maken. Een dankbaar onderwerp was een gangloper. Op deze loper was een fraaie afbeelding van kasteel Ampsen aangebracht.

Landgoed Ampsen

Literatuur

• Olde Meierink, L.H.M. (Ben); Ampsen. De geschiedenis van een Gelders kasteel en zijn bewoners; Lochem, Schulte & Partners, 1981.
• Weede, R.E.W. van en E.P. Noordanus; Landgoed Ampsen. Verleden, heden en toekomst van een landgoed in particulier bezit; Lochem, BV Landgoed Ampsen, 2006.
• Groningen, Catharina van; Ampsen, in: Vredenberg, Jan (eindredactie); Kastelen in Gelderland; Utrecht, Matrijs, 2013, p294-296.
• Eigen documentatie.