Herinneringen van Wijhese kwajongens
14-07-2016 16:36
Berend Maten (1860 – 1921) heeft zijn jeugd in Wijhe doorgebracht. In 1920 publiceerde bij hij zijn jeugdherinneringen aan dit dorp. Hij deed dat in de streektaal, het dialect van Wijhe/Wieje. De spelling van het dialect is van Berend zelf en intact gelaten. De naam "Krielhaene"is de bijnaam van zijn grootste jeugdvriend. Officiële naam was "Jochien". De "beron" is baron Van Knobelsdorff, van landgoed De Gelder in Wijhe in de tijd van zijn jongensjaren.
Een van de lillekste viejanden was Jan Oldenampsen, de boschbaos van de beron. Dee meenen soms datte zelf beron was. Door za 'k oe is wat van vetellen. De Krielhaene neumen em altied de boschaap in plaatse van boschbaos. De boschaap zè altied mar dat wie nùssies gungen zeuken in de bosch en dat was niet waor. Dat deu'w nooit! Op een keer, da'w in de bosch an 't loop'n waren, vunden wie door in boom met karsappelties ("sterappeltjes"). O zulke mooien met rooien kleurties derop. Wule wollen der graag wat hebben, maor wie konnen der niet bie kommen. Ik zè tegen Jochien: "Low een ledder haelen". Mar jonge, um met een ledder de bosch in te trekken, dan kon ons de boschaap met recht veur nùssieszeukers uutschelden.
"Ik weete wat", zè Jochien, "wie nemt de Schèle mee en dan gao ie op de scholder zitten en dan een höökein, net zoo aw biej de proemenboom van de domene doot, veur in Brookslag". Ik zegge: "Krielhaene hold oe stille, as de mensen 't is heuren". Mar 't was er al uut. De boschaap zat achter een bussien en had et al eheurd. "Zoo, zoo," zeg-e, "stèl iejluu proemen bie de domene? Ie bint knappe vente". Mar wie lachen um uut en Jochien zè: "Pas ie mar op de streupers en nùssieszeukers, mar as dee der bint lig iej in bedde". Meteen gungen wie loopen en de boschaap schùl ons overal veur uut, mar kriegen kon e ons toch niet.
Wie namen de Schèle in 't complot en de andere naomiddag, toen de schoole uut was trùkken wie met ons dreeën op de ieskelder an en zo naor de karsappeltiesboom. Van 't gezelschap van de Schèle mos ik anders niet völle hebben, want ik wusse wel dat van de karsappelties dan veur ons niet vùlle overscheut. Zoo as ofespreuken was, klum ik de Schèle op zien scholders. De Krielhaene gaf mie een höökien en zol ze opgaern. Toe 'k een handvol hadde zeg de Schèle "geef hier" en stak ze in zien zak. Ik dache: door geet 't al hen, allemaole in zien zakken. De tweede hand vol: "hier d'r mee!" Mar toe'k de darde handvol hadde smeet ik ze Jochien too. En dee wol ze net opgaern toen de boschaap uut de bussies kwam. "Zoo, zeg e , "door trappeer ik oew lilluk hè?" En de Schèle gooit mien van zien scholders, veuròver met de kop in de brummelranken, da'k vol krabben en blood zatte en hee met zien lange beenen met de zak vol karsappelties op de grintweg an, òver't hekke en vot was e. Mar de boschaap heul mien in 't buis vaste. Den slimsten had e en ik zol mee naor de beron. Mar de Krielhaene gunk niet loopen, hee zè: "As ie mee mut gao ik ok mee". Want wie hadden gelukkig gien karsappelties in de zak, die had de Schèle wel mee enùmmen. Zo trùkken wie dan met onze vrind boschaap langs de ieskelder op de Gelder an.
En hee begun al onderweg met zien prööties: "Aj't noew niet weer wilt doon, dan e ....". "Wat niet meer doon", zeg de Krielhaene, "iej met oew lawaai, wiej hebt niks edoan en dat za'k meneer de beron zelf wel vetellen. Toe'w bie'j de poorte van De Gelder kwammen, zeg e: "Zie zoo, kù 'j wel gaon, mar zùrg ter veur, daj 't niet weer doot". En wat deu de Krielhaene? Hee springt op zied en trekt an de groote belle. Ik schrikke der van. De koetsier kwam an de poorte en Jochien met zien pettien in de hand vreug of e meneer de beron is mog sprèken. En meneer kwam der zelf al an de vreug: "Wat willen die jongetjes?"
En Jochien nam 't woord, want dat kon e. "Beron", zeg e, "oew boschaap zit ons altied achternao en zeg altied da'w nùssies zeuk en kwaod doot en door is niks van an". Een hee praoten mar van boschaap veur en boschaap nao. De beron begung te lachen en zè: "Jongens, ik heb geen boschaap". "Och nee meneer de beron, ik bedoele de boschbaas Oldenampsen". En de beron mos zo lachen en de boschaap stund sneu te kieken en kon toezeên dat de beron ons mee nam in zien tuun. Zien mooie breujkasten leute ons zeên en toe'w weggungen kreew ieder twee groote handen vol eerdbêzen en wie'j mochen gerus in de bosch spùllen en wandelen, mar gien nùssies uuthaelen. Dat mosse wie'j de beron belaoven en door kon e gerust op an, dat deuw' nooit.
De boschaap had de smoor in en wie'j hadden nooit gien las meer van em. As e onszag, wol e ons niet zeên.
Jan Oldenampsen (I.29)
Bron: https://historische-vereniging-wijhe.mijnstadmijndorp.nl